www.eprace.edu.pl » zarzadzanie-bhp » Część teoretyczna » System Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy

System Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy

SZBP a normalizacja

Świat.

Ostatnimi latami odnotowuje się w świecie wyraźny wzrost zainteresowania aspektami bezpieczeństwa i dogodnych warunków pracy człowieka. Owe zainteresowanie znajduje również odzwierciedlenie w działaniach zmierzających do umiędzynarodowienia norm z zakresu SZBP, obejmującego zagadnienia bezpieczeństwa pracy, ergonomii, ochrony zdrowia i ochrony środowiska naturalnego.

Tytułem przykładu można przytoczyć poczynania normalizacyjne w wyżej wymienionych aspektach:

Wspomniane wyżej normatywy zawierają określone wymagania dla systemów zarządzania i zwykle nie są aktami bezwzględnie obligatoryjnymi, lecz normami zalecanymi do stosowania – a więc umożliwiają przyjęcie uelastycznionego podejścia do SZBP dostosowanego do indywidualnych warunków organizacyjnych oraz profilu działalności przedsiębiorstwa. Różnica ta ma znaczenie zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw, ze względu na możliwość zmniejszenia kosztów projektowania i wdrażania SZBP.

Ponieważ postęp w dziedzinie bezpieczeństwa pracy nie może dotyczyć jednego kraju, gdyż kraj ten byłby narażony na jednostronny wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie zmniejszenie konkurencyjności swoich towarów na rynku, przyjęto w Unii Europejskiej zasadę tworzenia przepisów, w formie dyrektyw, z którymi państwa członkowskie mają obowiązek zharmonizować własne przepisy w określonym czasie.

Polska.

Fakt wstąpienia polski do Unii Europejskiej oraz konieczność osiągnięcia z nią pełnej integracji wymaga efektywnego dostosowania warunków bezpieczeństwa pracy w rodzimych przedsiębiorstwach do warunków europejskich. Również w naszym kraju pracodawca nie może być pewnym spełnienia wymogów Kodeksu pracy (art. 283 Kp) bez wprowadzenia SZBP.

Potrzebę określenia i znormalizowania zasad systemowego zarządzania BP zaczęto dostrzegać w polskich przedsiębiorstwach w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku - w związku z upowszechnieniem koncepcji systemowego zarządzania jakością według norm ISO serii 9000 i zarządzania środowiskiem według norm serii ISO 14000. Ewolucja tych koncepcji w kierunku ZSZ, upowszechnianie koncepcji TQM oraz informacje o podejmowanych za granicą inicjatywach objęcia ZBP zasadami systemowego zarządzania zaowocowały powołaniem przez Polski Komitet Normalizacyjny Normalizacyjnej Komisji Problemowej ds. ZBHP. Efektem prac Komisji jest seria polskich Norm PN-N-18000. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.:

Podstawowym celem norm tej serii jest wspomaganie działań na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy. Normy te zostały opracowane w sposób, który skutecznie umożliwia zastosowanie ich przez każdą organizację, niezależnie od profilu jej działalności i wielkości [1].

Istota, zadania i cele SZBP

Dzisiejsze zarządzanie wymaga systematycznego spojrzenia na zagadnienia bezpieczeństwa czego wyrazem jest SZBP. Jest to forma będąca częścią systemu zarządzania przedsiębiorstwem i stanowi kompozycję – o różnym stopniu złożoności – zasobów, personelu, polityki i procedur, której elementy współdziałają ze sobą w zorganizowany sposób, w celu zapewnienia realizacji zadań związanych z zarządzaniem ryzykiem zawodowym występującym w środowisku pracy [9].

Sprawnie funkcjonujący SZBP jest istotnym narzędziem organizacyjnym. Ułatwia gromadzenie i analizowanie informacji, sprawdzanie uzyskiwanych wyników oraz ich porównywanie z oczekiwaniami, gdyż wynik porównania determinuje konieczność i zakres podjęcia działań korygujących. System winien się z łatwością i swobodą adaptować do zmieniających się warunków otoczenia oraz możliwie szybko usuwać przyczyny powstających zakłóceń.

Do podstawowych zadań SZBP należy [2],[4]:

Podstawowe cele stawiane SZBP to:

Koncepcja i modele SZBP

Koncepcja wg słownika języka polskiego – to ogólny zarys, plan działania, wykonania, rozwiązania czegoś; pomysł, projekt.

Koncepcja wg słownika wyrazów obcych – (łc. conceptio objęcie, ułożenie, postrzeżenie, ujęcie; poczęcie) - pomysł na coś, obmyślony plan realizacji lub rozwiązania czegoś.

Koncepcja wg słownika trudnych wyrazów – myśl zrobienia czegoś, pomysł do realizacji, ogólny plan działania, teoria czegoś.

W przedsiębiorstwie zamierzającym wykorzystać podejście systemowe w ZBP ustalenie koncepcji systemu jest priorytetowym i podstawowym zadaniem.

Koncepcja SZBHP jest oparta na zasadzie ciągłego doskonalenia. Umożliwia ona wszystkim jednostkom organizacyjnym opracowanie i realizację optymalnej polityki BHP. Skuteczne zarządzanie tym systemem jest ściśle powiązane ze strategicznymi działaniami organizacji na rzecz wzrostu jej konkurencyjności. Jego wdrożenie, utrzymywanie i doskonalenie umożliwia również dostosowanie organizacji do przepisów prawnych obowiązujących w tej dziedzinie, spełnienie oczekiwań społecznych oraz uzyskanie pozytywnych efektów ekonomicznych dla organizacji.

Literatura aktów normatywnych i pozycji podręcznikowych z zakresu ZBP zasadniczo nie rozstrzyga kwestii koncepcji SZBP wprost. Jednakże zdecydowana większość przedstawianych modeli jest związana swymi korzeniami – słabiej lub mocniej - z ogólną koncepcją zarządzania opartą na cyklu ciągłego doskonalenia jakości autorstwa E. Deminga znanym powszechnie jako cykl Deminga, zwanym także często cyklem PDCA (Planuj, Wykonuj, Sprawdzaj, Działaj; ang. Plan, Do, Check, Act), który stosowany jest do ciągłego doskonalenia wszystkich działań i procesów w systemach zarządzania [12].

Rys. 3. Ogólna postać modelu ZBP według E. Deminga. Źródło [4].



Centralne miejsce w modelu ciągłego doskonalenia autorstwa E. Deminga zajmuje strategia (polityka bezpieczeństwa pracy), która stanowi odniesienie dla kolejno: planowania strategicznych celów i działań oraz podejmowania najważniejszych decyzji związanych z bezpieczeństwem pracy, realizacji zaplanowanych działań pod nadzorem kierownictwa, oceny kierownictwa z realizacji planu i osiągnięcia zamierzonych celów.

Model oznacza jednocześnie, że ZBP musi być działaniem planowym, formalnie opisanym i działanie to powinno stanowić podstawę do rozliczenia realizacji planu przez kierownictwo przedsiębiorstwa na zakończenie cyklu, który trwa przeciętnie rok.

Ku zapewnieniu efektywności SZBP realizacja planu jest działaniem absolutnie niezbędnym. Budowa SZBP bez strategii (polityki bezpieczeństwa pracy) i planowania jest rzeczą, bez mała, niemożliwą do przeprowadzenia. Pozostałe elementy – realizacja planu, nadzorowanie i ocena kierownictwa stanowią zwykłą konsekwencję ustalenia strategii oraz zaplanowania działań związanych z bezpieczeństwem pracy.

Rys. 4. Model ZBP według E. Deminga przyjęty w normie PN-N-18001. Źródło [1].



Rys. 5. Model SZBP według holenderskiej normy NPR 5001. Źródło [4].



Rys. 6. Model SZBP według HS(G)65. Źródło [11].



Rys. 7. Schemat typowego współczesnego SZBP. Źródło [2].



Elementy SZBP

Przegląd wstępny

Aby maksymalizować skuteczność działań zmierzających do opracowywania SZBP przedsiębiorstwo powinno przeprowadzić przegląd wstępny całej jednostki organizacyjnej.

Podstawowym celem przeglądu jest zbadanie stanu aktualnych sposobów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy (stan BHP) w przedsiębiorstwie i ich wpływu na ogólny poziom bezpieczeństwa oraz wskazanie rozwiązań mających decydujący wpływ na skuteczne wdrożenie skutecznego systemu zarządzania BHP, zgodnego z wymaganiami polskiej normy PN-N-18001 "Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania".

Zalecenia wyżej wymienionej normy w zakresie przeglądu wstępnego obejmują następujące działania[12]:

Zaangażowanie kierownictwa

Zaangażowanie personelu jest kwestią najwyższej wagi, gdyż to ludzie i ich postawy tworzą system. Dlatego sukces działalności przedsiębiorstwa w zakresie tworzenia, wdrożenia i funkcjonowania SZBP opiera się w znacznej mierze na zaangażowaniu wszystkich członków przedsiębiorstwa, a szczególnie kierownictwa wszystkich szczebli.

Kadra kierownicza z racji posiadanego autorytetu formalnego oraz zajmowanej pozycji w strukturze organizacji dysponuje szerokimi możliwościami użycia wpływu, bez sięgania po środki przymusu, na podległy personel. Właściwe jej role i umiejętności kierownicze pozwalają kształtować zachowania i motywować członków organizacji do realizacji wspólnych zamierzeń. Kierownictwo firmy swoim entuzjazmem, musi stworzyć odpowiedni klimat dla wprowadzanych zmian. Powinno dać dowód na “życie według tego co się głosi”, tak aby pracownicy jego przykładem pełniej angażowali się i pracowali na rzecz poprawy bezpieczeństwa w zakładzie pracy. Wówczas od każdego członka załogi będzie można oczekiwać zaangażowania znajdującego przełożenie w realizacji określonych zadań.

Taka postawa kadry kierowniczej będzie przykładem efektywnego zarządzania zorientowanego na ludzi. Jest też doskonałą szansą dla liderów aby dowiedzieć się co myślą i robią ludzie w firmie czy biurze.

Zaangażowanie kierownictwa w działania na rzecz SZBP powinno obejmować co najmniej:

Planowanie

Bazą dla planowania w obszarze BHP (i nie tylko) są wyniki przeglądu wstępnego przedsiębiorstwa, misja, wizja i wartości organizacji. Plany te powinny być udokumentowane i zorientowane na osiągnięcie celów ogólnych i szczegółowych BHP [12].

Konkretne sformułowanie misji organizacji, a więc powodu jej powołania i istnienia , wyznacza jej kierunek rozwoju i koncentruje działalność. Misja określa cele strategiczne przedsiębiorstwa, które mają charakter długofalowy i mierzalny przez zastosowanie wskaźników realizacji celów BHP. Znajduje przełożenie - w postaci skonkretyzowanych zadań - w celach wytyczonych w ramach SZBP, które należy osiągnąć.

Wizja przedsiębiorstwa to marzenie, życzenie, pragnienie wyrażone przez możliwie najszerszy krąg kadry kierowniczej, przy użyciu techniki rozszyfrowania, odkrycia lub odkodowania informacji, która jest zawarta w członkach organizacji. Łączy ona wiedzę, umiejętności, doświadczenie zarówno metodyczne jak i merytoryczne (czyli dotyczące profesjonalnej wiedzy o funkcjonowaniu przedsiębiorstwa) w jeden skoordynowany sposób dochodzenia do obrazu wymarzonej przyszłości.

Przez wartości organizacji rozumie się stosowane w niej kodeksy etyczne i zasady określające postępowanie, nastawienie i zachowanie w stosunku do własnych członków, klientów, dostawców i innych trzecich stron, przyjęte w postaci udokumentowanej lub nie i mające na celu ukształtowanie kultury wewnętrznej organizacji sprzyjającej realizacji jej misji [12].

Planowanie, zwłaszcza to na poziomie strategicznym, ma kolosalne znaczenie w długofalowym rozwoju i w zapewnieniu dobrobytu organizacji. Tworzy ono ramy działalności przedsiębiorstwa, które mogą przyczynić się do jego lepszego funkcjonowania i większej skuteczności.

Planowanie posiada cztery zasadnicze etapy:

  1. ustalenie celu lub wiązki celów,

  2. określenie istniejącej sytuacji,

  3. ustalenie co sprzyja, a co przeszkadza w realizacji celów,

  4. opracowanie planu lub zbioru zadań prowadzących do osiągnięcia celu.

Rys. 8. Hierarchia planów w zakresie SZBP w stosunku do polityki BHP oraz wizji, misji i wartości organizacji. Źródło [12].



Poziom strategiczny

Strategia SZBP jest efektem planowania bezpieczeństwa pracy na poziomie strategicznym. To również ogólny program definiowania i realizacji długoterminowych celów organizacji oraz pełnienia jej misji. Jest układem w czasie reakcji organizacji na jej otoczenie. Wyraz „program” wskazuje na czynną, świadomą i racjonalną rolę kierowników w formułowaniu strategii. Postępowanie kierowników ma charakter dostosowawczy – reagują oni na otoczenie i dostosowują się do niego w miarę potrzeb [10].

Pojęciem tożsamym ze strategią bezpieczeństwa pracy jest polityka bezpieczeństwa pracy [4]. Jest to formalnie ustanowiony i zapisany program bezpiecznej pracy w organizacji. Polityka BHP powinna zostać sformułowana w sposób przejrzysty i zrozumiały. Stanowi ona punkt odniesienia dla podejmowania decyzji z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz oceny działań w tym zakresie. Powinna określać długoterminowe cele danego przedsiębiorstwa, a także podstawowe zasady, którymi kierować się będzie kierownictwo przedsiębiorstwa, aby te cele zrealizować.

Pisemnie sformułowana polityka BHP może składać się z części przedstawiających [2]:

Polityka bezpieczeństwa pracy określa przede wszystkim zobowiązanie dyrekcji organizacji w zakresie realizacji celów związanych z zapewnieniem jak najbezpieczniejszych warunków BHP. Przedstawienie zobowiązań i intencji najwyższego kierownictwa jest zasadniczą częścią polityki. Zawiera ona informację pokazującą jakie znaczenie kierownictwo przywiązuje do ochrony życia i zdrowia zatrudnionych.

Przyjęte przez kierownictwo zasady i założenia polityki BHP należy przekazać wszystkim zatrudnionym w przedsiębiorstwie pracownikom. Przygotowana dla załogi informacja ma uświadamiać i przekonywać, że dyrektor i kierownictwo traktują bezpieczeństwo pracy jako ważny cel i żądają, aby wszyscy w zakładzie postępowali zgodnie z obowiązującymi wzorcami bezpiecznego postępowania.

Polityka bezpieczeństwa pracy może również zawierać sformułowania dotyczące zabezpieczenia przez najwyższe kierownictwo niezbędnych środków dla wdrożenia i funkcjonowania SZBP. Środkami tymi mogą być: zasoby finansowe, rzeczowe, technologia, sprzęt techniczny, zasoby ludzkie oraz informacja i specjalistyczne umiejętności.

Poziomy; taktyczny i operacyjny

Planowanie celów i działań BHP na poziomie taktycznym i operacyjnym jest związane z koniecznością zbierania i przetwarzania odpowiednich informacji i koncentruje się – odpowiednio - na realizacji celów ogólnych i celów szczegółowych.

Cele ogólne i formułowane dla nich plany ogólne angażują wyższy i średni szczebel zarządzania. Charakteryzują się projektowanymi wynikami o rocznym lub nawet dłuższym horyzoncie czasowym. Cele te powinny być wyrażone ilościowo np. obniżenie poziomu zapylenia o 25%, uzyskanie wartości Y wskaźnika X. Przykładem celu ogólnego może być:

Cele i plany szczegółowe opracowuje kadra średniego i niższego szczebla kierowniczego. Cele te mają stosunkowo wąski zakres i krótkoterminowy horyzont czasowy. Przykładem celu szczegółowego może być:

Rys. 9. Typy planów stosowanych na poziomach taktycznym i operacyjnym w SZBP. Źródło: opracowanie własne.



Wdrażanie i funkcjonowanie

Odpowiedzialność i uprawnienia

Ustawa „Kodeks pracy” przewiduje, że w przedsiębiorstwie za stan BHP odpowiada pracodawca. Osoba , która organizuje w zakładzie SZBP oraz pełni naczelną rolę w ZB ponosi jednoosobowo największą odpowiedzialność za bezpieczeństwo personelu.

Część swojej odpowiedzialności pracodawca deleguje na niższe szczeble zarządzania przy czym nieodzowne jest ustalenie oczekiwań kierownictwa w tym zakresie. Przede wszystkim zarząd ustanawia swojego pełnomocnika (przedstawiciela) ds. bezpieczeństwa pracy, któremu powierza się uprawnienia kierowania całokształtem spraw dotyczących BHP w organizacji. Osoba nominowana na to stanowisko powinna posiadać odpowiednią wiedzę na temat ZBP oraz czas na pełnienie tej odpowiedzialnej w przedsiębiorstwie funkcji. Powinna posiadać odpowiednie upoważnienia i być osobą wiarygodną. Delegowanie odpowiedzialności i uprawnień wynikających z SZBP nie jest prostą sprawą. Aby organizacja sprawnie realizowała wytyczne polityki BHP, obowiązek wykonania określonych zadań powinien być nałożony na najniższy szczebel w przedsiębiorstwie, na którym istnieją dostateczne umiejętności i który dysponuje wystarczającą informacją, aby je wykonać w kompetentny sposób. Wydelegowane obowiązki i uprawnienia muszą być tak opisane, aby każda osoba odpowiedzialna wiedziała jakie zadania ma wykonywać, w jaki sposób oraz w jakim terminie. Poszczególne szczegółowe działania z zakresu organizacji BHP muszą zostać zapisane w indywidualnych zakresach czynności przypisanych do poszczególnych stanowisk pracy.

Niezbędnym elementem procesu delegowania obowiązków i uprawnień jest również odpowiedzialność za wyniki. Wykonywanie przydzielonych obowiązków powinno być przedmiotem formalnej oceny, która byłaby brana pod uwagę przy decyzjach o ocenie i awansach personelu.

Rys. 10. Kroki w delegowaniu obowiązków i uprawnień .Źródło [5].



Szkolenie

Umiejętności i wiedza wszystkich zatrudnionych pracowników stanowią wiele o potencjale rozwojowym SZBP i są jego istotnym ogniwem. Kwestię szkoleń BHP reguluje Kodeks pracy i obejmują one:

Polskie przepisy dosyć szczegółowo określają jakiego rodzaju szkolenia BHP powinni przechodzić pracownicy począwszy od personelu rozpoczynającego pracę poprzez pracowników nisko kwalifikowanych, wykwalifikowanych techników i specjalistów - wraz z ich kierunkiem wykształcenia - po sam top management. Osobną grupę szkoleń stanowią ćwiczenia i szkolenia dla zespołów, drużyn i osób podejmujących działania w sytuacjach awaryjnych i kryzysowych.

Przeprowadzony w organizacji przegląd wstępny pozwala, przynajmniej w początkowej fazie wdrażania SZBP, ustalić rozmiary potrzeb szkolenia w zakresie BHP oraz określić sposoby jego realizacji. Liczebność szkoleń może okazać się bardzo duża nawet w małym przedsiębiorstwie. Ze względu na tę ewentualność niezbędne jest stworzenie planu szkoleń oraz wyznaczenie osób odpowiedzialnych za jego wypełnienie. Na etapie funkcjonowania systemu przed przystąpieniem do formułowania celów i planów szkolenia konieczne jest uwzględnienie postulatów kadry kierowniczej i samych pracowników co do zakresu potrzebnych im szkoleń. Symptomami potrzeby szkoleń są również przypadki niewiedzy, niekompetencji, tolerancji zagrożeń itp. Zrealizowane plany szkoleń pozwolą pracownikom odświeżyć lub zdobyć wiedzę oraz udokumentować kompetencje potrzebne do wypełniania ustalonych obowiązków i celów ZBP.

Zdobyte wskutek szkolenia umiejętności i wiedza utrwalają się przez ich praktyczne wykorzystanie na stanowiskach pracy. Codzienność praktycznych doświadczeń powinna utwierdzić pracowników w przekonaniu, że jednym z warunków pozytywnej oceny przydatności zawodowej, wydawanej przez przełożonych, jest wykonywanie zadań zgodnie z wypróbowanymi podczas szkolenia wzorcami.

Szkolenia BHP mogą być jednym ze sposobów uświadamiania pracownikom występujących w organizacji zagrożeń i ryzyka zawodowego, korzyści, jakie wynikają z jego ograniczenia oraz potencjalnych konsekwencji nieprzestrzegania ustalonych procedur. Może ono również dopomóc w rozumieniu ustalonych w organizacji celów ZBP oraz znaczenia ich realizacji [12].

Rys. 11. Etapy projektowania szkolenia. Źródło [8].



Komunikacja

Komunikowanie się w SZBP jest procesem przekazywania informacji między jego podmiotami. Wiąże się bezpośrednio z podstawowymi funkcjami ZBP: planowaniem, funkcjonowaniem, kierowaniem, sprawdzaniem i doskonaleniem działań związanych z redukcją ryzyka utraty życia lub zdrowia do akceptowalnego poziomu. Opracowanie SZBP i kontakty w jego ramach byłyby niemożliwe bez jakiejkolwiek formy komunikacji. Ważne jest aby komunikowanie się było skuteczne, czyli informacja musi być przekazana w taki sposób, by treść odebranej informacji była bliska treści informacji zamierzonej.

Właściwe przekazywanie właściwych informacji o problemach bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie ma zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania SZBP, gdyż pozwala wszystkim pracownikom na lepsze zrozumienie tego, co dzieje się w systemie i w jego otoczeniu oraz tego, w jaki sposób przedsiębiorstwo może zwiększyć skuteczność działania SZBP.

Konieczność dokumentowania systemu wymaga formalnego opracowania i wdrożenia systemu obiegu informacji w przedsiębiorstwie oraz w kontaktach z otoczeniem. System informacyjny musi dostarczać informacje na wszystkie trzy poziomy działalności SZBP: strategiczny, taktyczny i operacyjny. Formy, zakres i sposób komunikowania w SZBP powinien odpowiadać wzorcowi przyjętemu w całej organizacji.

Dwiema podstawowymi i powszechnie występującymi odmianami komunikacji w organizacji są [5]:

Komunikacja w ramach SZBP obejmuje następujące działania [12]:

Dokumentacja SZBP

SZBP składa się z szeregu mniejszej lub większej wagi informacji skupiających w sobie wiedzę - głównie z zakresu BHP – na temat organizacji, w której funkcjonuje. Fizycznym zbiorem tych informacji jest dokumentacja SZBP, która je w sposób hierarchiczny i merytoryczny systematyzuje. Złożoność dokumentacji SZBP może być różna w zależności od wielkości i struktury przedsiębiorstwa.

Rys. 12. Poziomy dokumentowania w SZBP. Źródło: opracowanie własne.



Najważniejszym i najwyższym w hierarchii dokumentem opisującym SZBP jest Księga Bezpieczeństwa Pracy. Do najważniejszych i najczęściej stosowanych części księgi należą [4]:

Księga Bezpieczeństwa Pracy to rodzaj przewodnika po SZBP. Powinna być tak napisana, aby bez trudu można było znaleźć odpowiedź, w jaki sposób dany element systemu funkcjonuje w przedsiębiorstwie. Podstawowym sposobem są procedury, które opisują algorytm postępowania w określonych sytuacjach [4].

Drugi poziom w hierarchii dokumentów SZBP stanowią procedury. Opisują one w jaki sposób określone zadania należy realizować w przedsiębiorstwie. Zestaw procedur zależy od potrzeb danego przedsiębiorstwa oraz przyjętej koncepcji ZBP. Dla organizacji, które zastosowały model zarządzania zaproponowany przez E. Deminga, system procedur można oprzeć na wymaganiach związanych z poszczególnymi elementami cyklu zarządzania [4].

Typowa procedura zawiera następujące części [4]:

  1. Cel procedury z perspektywy BHP.

  2. Zakres stosowania w przedsiębiorstwie.

  3. Odpowiedzialność – kto i za co odpowiada, jakie ma kompetencje.

  4. Dokumenty związane – przepisy prawne zewnętrzne i wewnętrzne odnoszące się do danej procedury.

  5. Terminy i definicje.

  6. Treść procedury – opis realizacji danego zadania.

  7. Dokumentacja – sposób dokumentowania oraz zasady archiwizacji.

Instrukcje pracy stanowią trzeci poziom w hierarchii dokumentów SZBP. Instrukcje takie powinny zostać opracowane z wykorzystaniem wyników analizy ryzyka dla danego stanowiska lub zadania. Analiza ryzyka powinna dostarczyć informacji o niezbędnych środkach kontrolowania poziomu ryzyka, tak aby jego poziom był akceptowalny, biorąc pod uwagę potencjalne straty i prawdopodobieństwo wypadku. Do opracowania instrukcji można wykorzystać analizę bezpieczeństwa pracy, która polega na przeanalizowaniu sposobu wykonania danej pracy i ustaleniu niezbędnych środków profilaktycznych. Dobra instrukcja pracy powinna zawierać oprócz opisu wykonania danej pracy, informacji o ryzyku i niezbędnych środkach profilaktycznych również sposób postępowania na wypadek awarii lub katastrofy [4].

Czwartym poziomem w hierarchii dokumentów SZBP jest dokumentacja operacyjna, która stanowią wszelkiego rodzaju dokumenty opisujące bieżącą działalność przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy jest to sprawa bardzo istotna, gdyż brak lub złe dokumenty mogą spowodować poważne zagrożenia. Przykładem tego typu dokumentów mogą być wyniki badań, audytów, przeglądów i pomiarów, dokumentacja powypadkowa, protokoły odbioru [4].

Wszystkie dokumenty SZBP powinny być identyfikowalne z poszczególnym działem, komórką organizacyjną lub działalnością w przedsiębiorstwie, uaktualniane, przechowywane i wycofywane zgodnie z ustalonymi zasadami.

Cała dokumentacja SZBP lub jej część może być zintegrowana z dokumentacją innych systemów funkcjonujących w zakładzie i wówczas nie musi być opracowywana oddzielnie.

Sprawdzanie

Sprawdzanie (kontrola) jest regulacją działań organizacji sprzyjającą łatwiejszemu osiąganiu jej celów w ramach SZBP. Bez działań kontrolnych organizacja nie byłaby w stanie ocenić wyników osiąganych przez system z punktu widzenia stopnia realizacji wytycznych polityki bezpieczeństwa oraz oznaczonych celów na niższych poziomach ZBP. Kontrola pomaga przystosować się do zmiennych warunków w otoczeniu systemu, ogranicza możliwość nakładania się błędów, pomaga uporać się ze skomplikowanymi sytuacjami oraz sprzyja minimalizowaniu kosztów. Funkcja kontroli jest ściśle związana z funkcją planowania oraz działaniami korygującymi i zapobiegawczymi – tego wymaga sprawne funkcjonowanie systemu, gdzie ciągle przechodzi się z planowania do kontrolowania i na odwrót. System kontrolny wykorzystywany jest do obserwowania postępu na rzecz realizacji planów.

Zatem chcąc zagwarantować skuteczność funkcjonującego w zakładzie SZBP oraz jego zgodność z warunkami działalności i potrzebami organizacji, nieodzowną sprawą jest systematyczne kontrolowanie jego działania przez monitorowanie i przeprowadzanie auditów.

Monitorowanie jest działaniem służącym kontroli zgodności poczynań organizacji z wymaganiami bezpieczeństwa pracy oraz funkcjonowania SZBP i osiągania zamierzonych wyników. Stałe, cykliczne monitorowanie warunków bezpieczeństwa pracy w organizacji jest czynnością obligatoryjną dla pracowników wszystkich szczebli.

Monitorowanie bezpieczeństwa pracy może mieć dwojaki charakter [12]:

Audity stanowią niezbędny fragment układanki jaką jest SZBP. Procedury auditowania zostały opracowane na użytek przedsiębiorstw pragnących odnotowywać sukcesy w kreowaniu bezpieczeństwa. Parafrazując definicję auditu, zamieszczoną w punkcie 3.1., można powiedzieć, że audit stanowi regularny, cykliczny przegląd profilaktyczny, którego celem jest uzyskanie pełnej informacji zwrotnej, przedstawiającej sposób zarządzania ryzykiem, zapobiegania wypadkom i innym stratom, wychwytywanie zaniedbań i przeoczeń w przedsiębiorstwie dla uskutecznienia działań skierowanych na poprawę zarządzania bezpieczeństwem pracy w organizacji.

Realizacja auditów powinna być powierzana osobom kompetentnym, odpowiednio przeszkolonym i obiektywnym wobec ocenianych obszarów działań. Mogą to być pracownicy przedsiębiorstwa lub niezależni eksperci z jego otoczenia. Sformułowanie zespołu auditującego, w skład którego oprócz przedstawicieli kierownictwa wchodzą specjaliści BHP i szeregowi pracownicy znacznie podnosi poziom obiektywizmu ocen.

Planując audit wewnętrzny należy również [4]:

Audity zewnętrzne mają wydłużony, w stosunku do auditów wewnętrznych, horyzont czasowy (zwykle 3 lata). Cykl ten inicjowany jest auditem certyfikującym SZBP. Kolejne audity mogą być związane z aktualizacją certyfikatu. Niektóre przedsiębiorstwa szukają w tej formie auditów zapewnienia o zmierzającej we właściwym kierunku budowie SZBP. Takie podejście to przejaw zdrowej postawy, roztropności i szacunku dla ZBP, pozwalające w pełni obiektywnie spojrzeć „świeżym okiem” na własne dokonania.

Audity można też podzielić na [4]:

Wyniki auditu powinny zostać przedstawione w szczegółowym raporcie obejmującym [8]:

Audity wewnętrzne SZBP można łączyć z auditami wewnętrznymi innych funkcjonujących w przedsiębiorstwie systemów zarządzania.

Działania korygujące i zapobiegawcze

Redukcja, czy nawet likwidacja zidentyfikowanych, wskutek przeprowadzonych auditów i monitoringu, zagrożeń, niezgodności, braków i odchyleń w ZBP wymaga podjęcia odpowiednich działań korygujących i zapobiegawczych. Działania naprawcze powinno inicjować kierownictwo drogą odpowiednich decyzji, poleceń, w taki sposób by skuteczność owych działań można było systematycznie weryfikować. Wszystkie stwierdzone nieprawidłowości oraz sposoby i realizacja ich zredukowania bądź wyeliminowania powinny zostać udokumentowane stosownie do ich rangi.

Sporządzanie planów oraz terminowość działań korygujących i zapobiegawczych determinują aktualnie istniejące uwarunkowania sytuacyjne, które mogą zmuszać do ich natychmiastowego przeprowadzenia z towarzyszącym minimum planowania, bądź też pozwalają na planowanie złożone, drobiazgowe i ekstensywne.

Sposoby postępowania z niezgodnościami oraz przeprowadzania działań korygujących i zapobiegawczych powinny być określone w procedurach uwzględniających niżej podane elementy [12]:

Przegląd i doskonalenie

Przegląd SZBP dokonywany przez kierownictwo organizacji służy ustawicznemu doskonaleniu systemu. Przeglądy odbywają się w cyklach i terminach wyznaczanych przez top management. Ich nadrzędnym celem jest podnoszenie użyteczności i skuteczności systemu. Wnioski i zalecenia z przeglądu powinny być udokumentowane.

Przegląd SZBP powinien obejmować [12]:

Doskonalenie SZBP, jak już wspomniano w punkcie, to proces usprawniania systemu zarządzania, w celu osiągnięcia poprawy wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, zgodnie z określoną polityką bezpieczeństwa i higieny pracy danej organizacji.

Proces doskonalenia SZBP w szczególności obejmuje [12]:

Doskonalenie SZBP jest nierozerwalnie połączone z doskonaleniem całej organizacji. Pojęcia te wzajemnie się przenikają i uzupełniają.

Doskonalenie organizacji powinno być systematycznie planowanym działaniem w skali całej organizacji, inicjowanym i zarządzanym przez kierownictwo najwyższego szczebla. Działanie to ma na celu podnoszenie kondycji przedsiębiorstwa i skuteczności jego funkcjonowania wskutek ingerowania w jego systemy i procesy z wykorzystaniem osiągnięć nauki. Zdecydowanie nauka i wiedza są tymi najistotniejszymi czynnikami sprawczymi doskonalenia. Wygenerowały ogromną ilość, technik, narzędzi i programów doskonalenia organizacji.

Najpowszechniej używanymi są:



komentarze

Czy można byłoby dowiedzieć się jakie są źródła informacji zawartych w pracy (są numery w nawiasach, ale nie ma bibliografii)?

skomentowano: 2009-08-31 14:20:12 przez: Florentyna

Gdzie źródła

skomentowano: 2010-01-07 10:03:46 przez: sławka

Proszę o podanie źródeł

skomentowano: 2010-05-24 14:40:59 przez: Ola

praca bardzo pomocna tylko proszę o dodanie źródeł...

skomentowano: 2010-12-30 21:00:45 przez:

praca bardzo pomocna ,mozna prosic o BIBLIOGRAFIE

skomentowano: 2011-07-22 17:43:52 przez: bernadeta

bardzo proszę o bibliografię, bo praca ciekawa

skomentowano: 2011-11-09 11:57:26 przez: daga

Witam, czy mozna poznac literaturę?

skomentowano: 2013-05-05 15:10:59 przez: L

Praca bardzo fajnie napisana, szkoda że nie ma bibliografi... Prośba do autora o doklejenie..

skomentowano: 2013-10-09 22:41:31 przez: malina

skomentowano: 2016-10-03 22:51:12 przez: Klaudia

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.